Skip to main content

Teksty źródłowe i opracowania

Podstawową umiejętnością  humanisty jest umiejętność odróżniania tekstów źródłowych od opracowań.
Różnica wynika z tego, jak je traktujemy — czy są źródłem, które poddajemy analizie, czy są konkurencyjnym wobec naszego opracowaniem źródłowych poglądów.

Ten sam tekst może być dostępny w różnych wersjach, a różne opracowania nie są z reguły na tym samym poziomie.

Teksty źródłowe

Korzystanie z materiałów źródłowych jest niezbędne w sytuacji, gdy chcemy jak najwierniej oddać myśl danego autora i wydobyć z nich problemy nie zanieczyszczone interpretacją innych komentatorów. Ponadto czytanie źródłowego tekstu pozwala poczuć specyfikę stylu wybranego filozofa.

Po czym poznać dobre edycje tekstów źródłowych?

Wybór odpowiedniej edycji (wydania) tekstu podyktowany jest wymaganiami odbiorcy w zależności od jego oczekiwań i potrzeb. Przykładowymi kryteriami są:

  • sposób opracowania tekstu – wydania krytyczne i pozbawione cechy krytyczności
  • przeznaczenie edycji – wydania naukowe, popularnonaukowe i popularne

Kryteria te bardzo często się krzyżują.

Typy edycji ze względu na sposób opracowania tekstu:

  • Edycja krytyczna
    • na podstawie krytyki tekstu, czyli porównania wszystkich przekazów „edytorsko ważnych” (o dużym stopniu autentyczności potwierdzonym np. podpisem autora lub innym śladem jego kontroli) i wprowadzenia odpowiednich poprawek, prezentuje tekst w miarę mozliwości zgodny z intencją autora
    • rejestruje różne warianty tekstu tak, by możliwe było odtworzenie dziejów kształtowania się utworu
    • w celu ułatwienia prowadzenia prac badawczych nad tekstem, wydanie zaopatruje się w opracowania pomocnicze, takie jak obudowa tekstologiczna (np. charakterystyka rękopisów, opis przekazów), obudowa edytorska (indeksy,zestawienia pomocnicze)
  • Edycja pozbawiona cech krytyczności
    • powiela tekst bez kontroli tekstologicznej

Typy edycji ze względu na jej przeznaczenie:

  • Edycja naukowa
    • edycja przeznaczona do badań (nie zawsze jest to edycja krytyczna, może podlegać innym zasadom, z drugiej strony, każda edycja krytyczna, jeżeli stanowi podstawę do badań, jest jednocześnie edycją naukową)
  • Edycja popularnonaukowa
    • w niektórych przypadkach są to opracowania krytyczne, (brzmienie tekstu jest ustalone w wyniku porównania przynajmniej z najważniejszymi przekazami edytorsko ważnymi), chociaż z osłabionymi rygorami – nie podaje się rejestru wariantów tekstu, brak również obudowy tekstologicznej i edytorskiej.
  • Edycja popularna
    • wydanie szkolne lub przeznaczone dla szerokiego grona czytelników
    • powtarza tekst ustalony w wydaniu krytycznym lub (w przypadku jego braku) przedrukowuje z innego, w miarę poprawnego wydania
    • nie zawiera krytyki tekstu

Opracowania

Opracowanie dokonane przez innego autora może potwierdzać nasze analizy lub możemy polemizować z innym opracowaniem (co jest bardzo cenne w filozofii). Zrozumienie tej zależności jest konieczne, aby umieć dobrze budować prace.

Po czym poznać dobre opracowanie?

Należy uzyskać odpowiedzi na podstawowe pytania:

  • kto jest autorem opracowania?
  • czy coś wiem o autorze (czy jest znawcą danej problematyki?)
  • czy omówienie zagadnienia jest wyczerpujące (czego brakuje?)
  • czy opracowanie jest krytyczne (w tym odniesienie do innych koncepcji), czy autor tylko streszcza problematykę?